İster güneş olsun ister rüzgar olsun, lisanssız elektrik enerjisine dayalı bir üretim tesisi kurmak için yatırımcının ilk yapması gereken şey uygun bir arazi bulmaktır. Bulunan arazinin hem teknik açıdan gerekli kriterleri taşıması gerekir hem de arazinin yasal açıdan uygun statüye sahip olması gerekir. Örneğin teknik açıdan potansiyel değerlere sahip olan bir arazinin sahiplik açısından çok mirasçılı olması, yatırımcı açısından önemli bir risk unsuru taşır. Bir diğer örnek ise teknik açıdan gerekli özellikleri taşıyan arazinin satınalma veya kiralama maliyetinin yüksek olması durumu da yatırımdan beklenen karın düşük olmasına neden olur. Hem düşük maliyetli olması hem de sahiplik açısından bir risk unsuru taşımaması gibi nedenlerden dolayı hazine arazileri yatırımcı açısından uygun bir arazi seçeneği olma özelliğine sahiptirler.
Hazine taşınmazlarının lisanssız elektrik üretiminde kullanılabilmesi için yatırımcının izlemesi gereken süreç aşağıdaki gibidir:
- Vaziyet planı hazırlanması: Üretim tesisi kurulması planan hazine arazisi için vaziyet planı hazırlanır. Bu planda, kadastral parsel, üretim tesisinin unsurları ve kapasitesi vb. hususlar gösterilir.
- Başvuru yapılması: Tesis kurulması planlan hazine arazisi ilçe sınırları içerisinde ise o ilçenin mal müdürlüğüne, il sınırları içerisinde ise deferdarlığa bir dilekçe başvuru yapılır. Vaziyet planı dilekçe ekine konulur. (Yatırım konusu arazi Hazinenin özel mülkiyetinde ise irtifak hakkı başvurusu, devletin hüküm ve tasarrufu altındaki bir arazi ise kullanma izni başvurusu yapılır.)
- Defterdarlığın yatırımcının talebini Maliye Bakanlığa bildirmesi: Yatırımcının talebi, idarenin görüşü de eklenmek suretiyle ilgili tebliğde belirtilen bilgi ve belgeler ile birlikte Maliye Bakanlığına iletilir. (Bu görüşte arazi için kullanım bedeli hesaplanır. Hesaplamada 1 MW için 20 dönüm arazi genişliği esas alınacak. )
- İhale yapılması: Derterdarlık veya mal müdürlüğü, yatırımcının talep ettiği arazi için irtifak hakkı veya kullanma izni verilmesine ilişkin 2886 sayılı Devlet İhale Kanununa göre ihale ilanına çıkar. İlana çıkılan arazi için başka yatırımcılın da istekli olması durumunda pazarlık usulüne göre ihale yapılacaktır.
- Ön izin verilmesi: İhale onayını müteakip taşınmaz üzerinde yapılması planlanan yatırıma ilişkin iş ve işlemlerin tamamlanabilmesi ve ilgili kurumlardan gerekli izinlerin alınabilmesi için ihale üzerinde kalan yatırımcıya ön izin verilir. Ön izin süresi altı aydır. Gerekli hallerde bu süre toplamı bir yılı geçmemek üzere defterdarlık tarafından uzatılabilir. Ön izin süresi içerisinde taşınmazın fiili kullanımı yasaktır.
- Gerekli iş/işlemler ve izinler: Ön izin süresi içerisinde aşağıda belirtilen yükümlülüklerin yatırımcı tarafından yerine getirilmesi gerekmektedir:
- Yapılacak yatırıma ilişkin fizibilite raporunun hazırlanması,
- Taşınmazın tescil, ifraz, tevhit, terk ve benzeri işlemlerinin yapılması,
- İmar planının yaptırılması veya değiştirilmesi ile ilgili idarelerce onaylanması,
- Uygulama projelerinin hazırlanması, 16/12/2009 tarihli ve 27434 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Elektrik Tesisleri Proje Yönetmeliği esaslarına göre projelerin onaylanması,
- Tesisin kurulacağı taşınmazlarla ilgili olarak 5403 sayılı Toprak Koruma ve Arazi Kullanımı Kanununun 13 ve 14 üncü maddeleri gereğince ilgili idarelerden gerekli izinlerin alınması,
- Üretim tesisinin yeri hakkında İl Çevre ve Şehircilik Müdürlüğünden ÇED ile ilgili uygunluk yazısının alınması,
- Elektrik üretim tesisinin Türkiye Elektrik Dağıtım Anonim Şirketi (TEDAŞ) Genel Müdürlüğünün mülkiyetindeki trafolara bağlantısını teminen Hazine taşınmazının bulunduğu bölgede görevli elektrik dağıtım şirketi ile sistem kullanım ve bağlantı anlaşmasının yapılması,
- Hidroelektrik üretim tesisleri için Devlet Su İşleri (DSİ) Genel Müdürlüğü ile su kullanım anlaşması yapılması,
- İlgili mevzuatı uyarınca alınması gereken diğer izin ve ruhsatların alınması,
- Ön izin işlemlerinin değerlendirilmesi: Valilik (defterdarlık) tarafından yapılan inceleme ve değerlendirme sonucunda yatırım ile yapılan ön izin sözleşmesinde belirtilen işlemlerin yapılıp yapılmadığı ve ilgili idarelerden alınması gereken diğer tüm izinlerin alınıp alınmadığı kontrol edilir ve değerlendirme sonucu Maliye Bakanlığına bildirilir.
- İrtifak hakkı veya kullanma izni verilmesi: Ön izin verilen yatırımcıların ön izin süresi içerisinde yükümlülüklerini yerine getirmeleri durumunda talep edilen arazi için yatırım lehine irtifak hakkı veya kullanım izni tesis edilir. (Defterlarlık ile yatırımcı arasında İrtifak Hakkı Sözleşmesi veya Kullanma İzni Sözleşmesi imzalanır
Bedel indirimi
İrtifak hakkı tesisinin tapuya tescil edildiği veya kullanma izni sözleşmesinin notere onaylatıldığı tarihten itibaren, üretim tesisinin süresinde işletmeye geçmesi şartıyla, irtifak hakkı veya kullanma izni bedeline yüzde seksen beş (% 85) oranında indirim uygulanır.
İrtifak hakkı veya kullanma izni süreleri
Hazine taşınmazları üzerinde, yenilenebilir enerji kaynaklarına dayalı üretim tesislerinden kurulu gücü beş yüz (500) kW’e kadar olanlar için yirmi (20) yıla kadar, kurulu gücü beş yüz (500) kW ile bir (1) MW arasında olanlar için ise otuz (30) yıla kadar irtifak hakkı tesis edilir veya kullanma izni verilir.
Süre sonunda santrallerin devlete devredilmesi
İrtifak hakkı veya kullanım izni süresi sonunda söz konusu taşınmaz üzerinde inşa edilen elektrik üretim tesisi ve diğer yapılar, üretim verimliliği yüzde seksenin altında olmayacak şekilde, sağlam ve işler durumda bedelsiz olarak Hazineye devredilir.